2017 yılında BearManor Media tarafından yayımlanan Slapstick Divas, kesinlikle ilgiyi hak eden bir yapıt. Yazarı Steve Massa, hayatı boyunca sessiz sinema ve sessiz dönem komedi alanlarında üretim yapmış bir sinefil. Kitaptaki fotoğraf ve görsellerin çoğunun altında “yazarın kendi koleksiyonundan” yazması da bu sinema sevgisini kanıtlar nitelikte. Dial M for Movie olarak yine tamamen İngilizce bir kitabın tanıtımını yapıyoruz belki ama bunu yapmamızdaki bir sebep de Türkiye’deki yayınevlerinin dikkatini çekmek. Umarız bu güzel çalışmayı Türkçe olarak da okuma şansına sahip oluruz.
Kitabın önsözünde Steve Massa’nın da altını çizdiği bir konuya parmak basmak isterim, tanıtıma geçmeden önce. Sessiz sinema, özellikle de erken dönem sessiz komedi filmleri dendiğinde hepimizin aklına Buster Keaton, Harold Lloyd ve Laurel & Hardy gelir ancak kaçımız o dönem filmlerde oynamış veya yönetmenlik koltuğuna oturmuş kadın oyuncu ve kadın yönetmen adı sayabiliriz? Bu, ataerkil toplum düzeni içerisinde olduğumuz acı gerçeği içinde hem normal, hem de kabul edilemez bir durum. Yazarın da altını çizdiği gibi, “kadın oyuncu” dendiğinde akla güzellik, seksapel ve romantizm dışında bir şey gelmemesi gerçekten de inanılmaz bir akıl tutulması. Kimse, özellikle de o dönemde, bir kadının hem belli bir seksapele, hem de müthiş bir espri anlayışına, harika bir komedi becerisine sahip olabileceğini düşünememiş (!) olacak ki, çoğu sinefil aşağıdaki yeteneklerin büyük kısmına yabancı:
- Mabel Normand
- Bebe Daniels
- Dorothy Gish
- Marie Prevost
- Colleen Moore
- Marion Davies
- Clara Bow
- Alice Howell
- Gale Henry
- Fay Tincher
- Polly Moran
- Dorothy Devore
- Jobyna Ralston
- Edna Purviance
- Alice Day
Bu arada yukarıda Keaton ve Lloyd yanında Charlie Chaplin’i neden saymadığımı da kısaca açıklamam gerekirse, bu noktada Chaplin’in hem kısa metraj sessizlerde, sonraki uzun metraj sessiz filmlerinde, hem de sesli dönemdeki uzun metrajlarında harikalar yarattığını, sinema henüz 20’li yaşlarındayken seyircide sanki 50 yıldır film çeken bir ustanın filmlerini izliyormuş hissi uyandırdığını, ayrıca filmlerinin casting’inden dekor ve kostüm seçimine kadar her şeyine kendisi karar veren, nota bilmediği halde yardım alarak filmlerinin müziğini bile kendisi besteleyen bir sinema dehası olduğunu, dolayısıyla edindiği başarı ve ünün cinsiyetiyle hiçbir alakası olmadığını hatırlatalım.
Steve Massa, kadın sinema emekçilerinin hak ettikleri yerde bulunmalarına katkısı olmasını umduğu yapıtının önsözünü takip eden bölümlerde, sırasıyla 1910’lar ve 1920’ler sessiz filmlerinde Charlie Chaplin, Harold Lloyd ve Roscoe Arbuckle ile birlikte, veya tamamen kendi yapımlarında rol alan kadın komedyenlere yer vermiş. Bu iki ana bölüm son derece akıcı bir şekilde kaleme alındığı için bir tarih kitabı okurmuş gibi kuru bir anlatımdan hayli uzak. Bu bölümlerde Hollywood ve Avrupa sineması özelinde sessiz komedi filmlerinin tarihi anlatılırken, oyuncular da bu anlatının bir parçası olarak ön plana çıkıyor, kendilerini bize tanıtıyorlar.
Ardından sırasıyla kamera arkasında çalışan kadınlar, yardımcı oyuncular ve komedi ikilileri tanıtılıyor. Yaklaşık 400 sayfayı geride bıraktıktan sonra da, 420 – 615 sayfaları arasında, 1910’lar ve 1920’lerin (biraz da 1930 ve sonrası) kadın sinema emekçilerinin biyografilerine yer verilmiş. Sessiz sinema ve özellikle de komedi türünü sevenlerin kaçırmaması gereken bir yapıt bu kesinlikle. İlgilenen çevirmenlere ve yayınevlerine de tekrar seslenerek yazımızı birkaç görselle sonlandıralım.
P.S. Görselleri yeni pencerede açar veya kaydederseniz oyuncu isimlerine ulaşabilirsiniz.
