43. Cinéma du Réel Festivali’nden bir diğer favorimiz olan orta metrajlı (37 dk.) Nightvision (Gece Görüşü, 2021), tanımadığımız biri tarafından izleniyor olma hissinin ağırlığının boyutlarını katman katman açan bir film. Bir şüphe duygusunun ve dürtüsünün ne denli hızlı bir şekilde içimize zehir gibi akıtılabileceğine ve giderek büyüyebileceğine tanık oluyoruz. Ekrandan izlediğimiz ve bizim de yabancısı olduğumuz birinin gündelik hayatı bizim yönümüze / ekranımıza doğru çevrildiğinde bir anlamda “izleyici / voyeur” olarak bizim de konumumuz tehlikeye atılıyor. Ancak bu durum 1960 yapımı Peeping Tom filmindekinin aksine, bizi tiksindirmiyor. Oyununun yapı taşlarını tamamen değiştiriyor. Nightvision’da doğrudan suçlanan bir özne yok, sadece öznenin aracısı sayılan bir güvenlik kamerası var. Bu da özne olarak tanıdığımız ana karakterin korkusunu, heyecanını bize aktarmada cılız kalıyor. Bu anlamda sadece şüphenin en soyut halini görüyoruz ve onun varlığının bir insan üzerinde ne kadar büyük değişikliklere yol açabileceğinin boyutlarını kavrıyoruz.
Anonimlik Kapatılan Bir Güvenlik Açığı mıdır?
Nightvision, diğer röntgenci temada sayılabilecek filmler gibi izleyiciye doğrudan bir suçlamada bulunmuyor. Yani, filmde olan bitenler nedeniyle hiçbir zaman ortak suçlu konumuna düşmüyoruz. Bu da bizi bir nevi gizli, anonim bir boyuta çıkartıyor. Filmin yönetmeni Clara Claus, rahatsız edici diye nitelendirilmesi muhtemel olan anlatıyı iki ana mercekten aktarmayı tercih etmiş. Bu iki merceğin de dilleri birbirinden farklı; bu anlatılardan biri şüpheyi taşıyan kişinin bizzat kendisi, dolayısıyla da etkin öznesi; diğeri ise şüpheyi doğurduğunu düşündüğümüz olayın edilgen nesnesi. Biz “edilgenin” gözünden de bakabiliyor olsak da her zaman “etkin özne” ağzından sonuçlara ulaşabiliyoruz. Ortada bir açıklık söz konusuysa da bu, eşit oranda yargılamaya pek izin vermiyor.
Tekil Olma Durumunun Açtığı Sahici Alan
Nightvision kesinlikle çoğul bir anlatım yapısı sergilemiyor, daha çok kendi içindeki tekilliğinden çoğulluklar doğurmaya çalışıyor denebilir. Bu da izleyici olarak bizi iç içe geçmiş olan bir süreklilik ve kontrolsüzlüğe yönlendiriyor. Her gece, karanlık tam da zemine çöktüğünde güvenlik kamerası aracılığıyla tanık olduğumuz “yabancı” gerçeklik, (bu bir insan, bir yansıma, bir gölge de olabilir) aktarılmak istenen brütal etkiyi kıvamına getiriyor. Buradan hareketle hem olayların bizden sonra ikinci gözlemcisi olan ana karakter için hem de bizim için işlevsel deneyim alanının gösterilmesi mümkün oluyor. Güvenlik kamerasının ardındakinin kim olduğuna dair mevcut bilinmezlik ise her zaman geciktirilen haz ile bağlantılı olabilir. Bu da yapımın hem gerçekliğini hem de bir miktar fantastik yanını ortaya çıkarması açısından önemli bir kullanım. Yapımın alt mesajını ise “ahlak”ın varlığını sorgulamak amacıyla açtığımızda, olayın kendisinin kuşku dolu olmasından ötürü herhangi bir sonuca varmak güç hale geliyor.
Gözetleme konusu insanın aklına hemen istismar tehlikesini getirse ve bir bakıma izleyici olarak utanma duygusuyla karşı karşıya kalınıyor olsa da, Nightvision doğrudan kimseyi parmakla göstermediğinden en az yapımdaki ana karakter gibi biz de sadece şüphenin kendisiyle baş başa kalıyoruz, sonuçları ya da onun kendi yakınlıklarıyla herhangi bir bağdan uzaktayız. Nightvision’ın bu anlamda kendi ismiyle çok yakın bir duruşu var, hepimiz hemfikiriz ki gece görüşünde, karanlıkta olup bitenleri idrak etmek güçtür. Biz de bu yapım boyunca idrak yönümüzü sorgulamak durumunda kalıyoruz.
Gözetleyen kimsenin gözetlenene dönük herhangi bir zararı bulunmuyor. Bu da “Eğer ortada bir gözetleme varsa ama nihayetinde bundan kimse olumsuz yönde -fiziksel olarak- etkilenmiyorsa, eylemin kendisi masum mudur?” sorusunu akla getiriyor. Ana karakterimizle gözetleyen kişi arasında hiçbir şekilde herhangi bir fiziksel sürtüşme yaşanmıyor ancak psikolojik olarak rahatsızlık duyduğu durumlardan ötürü bazı sonuçlara varmak zorunda kalıyor. En masum iyileştirici (therapeutic) temanın açık olarak kullanıldığı Nightvision, izleyiciyi bu anlamda ikiye bölebilme potansiyeline sahip.
