Ne zaman sessiz sinema ile ilgili haber yapsak veya eleştiri yazısı kaleme alsak, doğal olarak sinemanın bu en eski dönemlerine olan sevgimiz ön plana çıkıyor ve sessiz filmleri, sessiz sinema deneyimini yere göğe sığdıramıyoruz. Bu yazımızda da sadece iki sessiz film festivali haberini paylaşmak için yola çıkmış olsak da, yine sessiz sinema tarihiyle ilgili bazı eklemeler yapmadan edemedik. Bir “haber yazısı” kaleme alamadık kısacası. Dolayısıyla hem keyifli okumalar, hem de keyifli seyirler dileyelim.
Slapstick Film Festivali (1 – 7 Mart 2021)
2005 yılından bu yana İngiltere’nin güney batı bölgesindeki Bristol kentinde düzenlenen, kendi deyimleriyle “1895-1930 arası sessiz sinema dönemine odaklanan” Slapstick Festivali, pandemi nedeniyle ilk kez çevrimiçi / online olarak düzenleniyor. Bu da normal şartlarda (bile) Bristol’a gidemeyecek olanlar için büyük bir şans tabii. Geçtiğimiz yıl ilk kez çevrimiçi olarak düzenlenen Pordenone Sessiz Film Festivali de eşsiz bir deneyim sunmuştu (Pordenone’de izlediğimiz 7 adet sessiz film üzerine yazımıza göz atmak için tıklayın).
Slapstick sözcüğünün kökeni 1500’ler İtalya’sına kadar iniyor, elbette sözcüğün İngilizce olduğu ayrıntısını unutmadan. Dilimize birebir çevirirsek “tokat sopası” denebilir, yani hiçbir anlama gelmez. Öte yandan gerçekten de kabaca 1500-1750 tarihleri arasında Commedia Dell’Arte temsillerinde kullanılan bu alet, oyuncuların birbirine (numaradan) tokat atarken çok ses çıkması için tasarlanmış. Genişçe iki tahtanın birbirine çarpmasıyla oluşan yüksek ses, oyuncuların bu tür tokat sahnelerini kolayca artarda tekrar edebilmelerine ve seyircilerden daha hızlı tepki alabilmelerine yaramış.
Günümüze (1900’ler ve sonrası) döndüğümüzdeyse bu tabir, yani “slapstick comedy” terimi, sinemada karşımıza çıkan fiziksel komedi veya beden komedisi anlamlarına geliyor. Yolda yürüyen bir oyuncunun önündeki çukuru görmeyip birden içine düşmesi ve ardından çok hızlı bir şekilde gelişen olaylar gibi. Laurel & Hardy, Buster Keaton, Harold Lloyd ve Charlie Chaplin’in sessiz dönemleri bu tür komediye çok iyi örnekler. Tabii “slapstick comedy” tabirinin pejoratif kullanımı da göz ardı edilmeyecek türden ne yazık ki, zira abartılı bedensel hareketler sanatsal yaratımı gölgede bırakabiliyor, bu tür komediler yazılırken müthiş bir emek ve zaman harcandığı unutuluyor. Beden komedisi üzerinden gideceksek Chaplin’in sırf bir sahnede ipte yürümesi gerektiği için ip üzerinde yürümeyi öğrendiğini ve The Circus’taki maymunlarla çektiği sahneyi 700 (yedi yüz) defa tekrar ettiğini, Buster Keaton’ın da birçok defa ölümden döndüğünü hatırlatalım.
Festivale dönersek sadece kısa ve uzun metraj “slapstick” sessizler değil, aynı zamanda sessiz sinema odaklı konuşma, panel ve röportajların, güncel belgesellerin de gösterileceği bir program bizleri bekliyor. Uzun metrajlarda Max Linder, Clara Bow, Harold Lloyd ve Josephine Baker gibi sessiz dönemin efsane isimlerini, ayrıca W.C. Fields’ın iki yapıtını izleme şansına sahibiz, etkinliklerle yüklü programın ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz. Festivaldeki 20 küsur etkinliğin tamamına katılım hakkı kazanmak için 200 TL civarında (20£) bir tutarı gözden çıkartmak yeterli. Normalde 400 TL (39£) olan festival kombinesi, bu yıl pandemiye özel fiyatla, 200 TL’ye seyircilerle buluşuyor. Bu kombine seçeneği dışında elbette etkinliklere tek tek de bilet alabilirsiniz. Son bir not olarak, kombine aldıktan sonra her etkinliği tek tek “sıfır pound” ödeyerek satın almanız gerektiğini de hatırlatalım. Festivalde birkaç yayın dışında coğrafi sınırlama bulunmuyor. Biletler bu adreste.
Hippodrome Sessiz Film Festivali (17 – 21 Mart 2021)
Orijinal adıyla Hippodrome Silent Film Festival veya Hippfest etkinliğini takip etmek için ise İskoçya’ya gitmemiz gerekiyor, daha doğrusu normalde gerekecekti. Bu sene ilk defa online olarak seyircilerle buluşacak olan Hippodrome Festivali için bu önemli bir adım çünkü geçtiğimiz yıl pandemi nedeniyle festival iptal olmuştu, çevrimiçine yönelik bir çalışma yapacak da ne zaman ne de imkân vardı. Ayrıca festivalin 2020’de onuncu yılını kutlamaya hazırlandığı sırada iptal olması da trajik bir talihsizlik olmuştu. O nedenle uzunca bir aradan sonra, Hippodrome Sessiz Film Festivali 2021’in Mart ayında tekrar bizlerle olacak.
Festivalin programı 16 Şubat’ta açıklanacağı için henüz ayrıntılı bilgi edinme şansımız yok ancak Silent London’ın haberine göre Marlene Dietrich’in başrolde oynadığı The Woman Men Yearn For (1929) adlı nadir film, yepyeni bir restorasyonla, Frame Ensemble’ın müziği eşliğinde seyircilerle buluşacak. Diğer filmler için 16 Şubat’ı beklemek gerek. Festivali bu adresten takibe alabilirsiniz.
YouTube Canlı Yayınları: The Silent Comedy Watch Party ve Kennington Bioscope
Yazımızı sonlandırırken iki önemli sessiz film etkinliğini de hatırlatalım, sessiz sinema tarihçisi ve müzisyeni Ben Model’ın kanalında her hafta canlı müzik eşliğinde yayımlanan sessiz film gösterimleri ve Kennington Bioscope’un kanalında belirli aralıklarla yayımlanan sessiz sinema programları. Ben Model’ın her hafta canlı olarak yayımlanan programlarında Steve Massa gibi çok önemli sessiz sinema tarihçilerini ağırlaması da büyük bir artı, Model da öyle ama özellikle sitemizde tanıttığımız Slapstick Divas kitabının da yazarı olan Steve Massa’yı dinlemek büyük bir keyif. Herkese şimdiden iyi seyirler.
