Sinema tarihçisi Kevin Brownlow, 2010 yılında Oscar Ödül Töreni’nde yaptığı konuşmada dehşet verici bir olaydan bahseder, kişisel film arşivinde bulunan bir kayıtta, 1928-1936 yılları arasında Universal Studios’un başında bulunan Carl Laemmle Junior, sorumlusu olduğu üniversiteler arası spor müsabakaları sonrasında yakılan kutlama ateşlerinin daha canlı yanması için, yardımcılarına şöyle bağırır: “Depodan orijinal sessiz film negatiflerini getirip ateşe atın, onlara bir daha hiç ihtiyacımız olmayacak!”. İşte sessiz sinema klasiklerinin hiç de azımsanmayacak bir bölümü, geçmişi hor görmekten kaynaklanan bu tür akıldışı eylemler sonucunda sonsuza dek kaybolacaktır.
The Old Dark House’un Bulunma Hikayesi
Yazımıza bu örnekle başladık çünkü eğer yönetmen Curtis Harrington’ın 1960’lardaki bitmek bilmeyen çabaları olmasaydı, 1932 tarihli The Old Dark House da sinema tarihinden silinip gidecekti. Eureka Video’nun, filmin 2017 edisyonunda yer verdiği eski bir röportaja göre Harrington, Universal’ın depolarında filmin orijinal negatiflerine ulaştığında, bobinler teneke kutu içinde çoktan bozulmaya başlamış bile. Daha da kötüsü Universal Studios’un o dönemki yetkilileri, 1930’larda Laemmle Jr’ın sessiz filmlere gösterdiği tutumun aynısını The Old Dark House’a da göstermiş ve “filmin kontratı 25 yıllıktı, artık bu filmle ilgilenmiyoruz” anlamına gelebilecek bir tavır takınmışlar. Bir anlamda film, 25 yılın dolduğu 1957’den itibaren sahipsizdir.
O sırada bu “kayıp filmin” yeniden çevrimi aynı adla William Castle tarafından daha yeni (1963) çekildiği için, filmin hakları Columbia Pictures’a devredilmiştir ve onlar da “ticari gösterime girmeyecekse restore edilebilir ancak restorasyonu kendi imkanlarınızla yapmak zorundasınız” gibi akıl almaz bir cevap verirler. Bu noktada Harrington dışında hiçkimse bu filmi umursamıyor gibidir. Neyse ki Harrington’ın “imkanlı” bir sinemasever bulması çok uzun sürmez, Harrington’ın birkaç yere yazdığı mektuplardan birine George Eastman Müzesi’nin başındaki isim telefon ederek karşılık verir: “Restorasyonla ilgili tüm giderleri biz karşılamaya hazırız”. Ve böylece en çok Frankenstein (1931) ile tanınan yönetmen James Whale’in bu eşsiz filmi, yıllar süren meşakkatli restorasyon sürecinin ardından tekrar sinema sahnesinde yerini alır.
Senaryo ve Oyuncular
İngiliz yazar ve senarist John Boynton Priestley’nin 1927 tarihli Benighted adlı romanından beyazperdeye uyarlanan The Old Dark House, ne yazık ki yazarın hafızasında çok iyi yer etmiyor çünkü Priestley’nin romanı senaryoya dönüştürme aşamasında tamamen dışarıda bırakılması bir yana, jenerikte ve afişte adının “Priestly” şeklinde yanlış yazılması (bkz. bu yazının kapak görseli) hiç de hoş bir durum değil. James Whale, senaryo sürecine yazarın kendisini dahil etmek yerine daha önce Waterloo Bridge (1931) filminde beraber çalıştığı senarist Benn W. Levy’yi tercih eder. Senaryo kısaca yağmurlu bir gecede gizemli büyük bir eve sığınmak zorunda kalan 5 kişinin başından geçenler şeklinde özetlenebilir.
Günümüzde klişe sayılabilecek ancak 1930’lar için oldukça yeni sayılan bu anlatıyı sırtlayan oyuncular ise birbirinden değerli. En başta Frankenstein (1931) ile müthiş bir üne kavuşan Boris Karloff. Yapımcılar Dr. Frankenstein rolündeki Colin Clive’ın büyük üne kavuşacağını düşünerek Karloff’u filmin prömiyerine davet bile etmemişler (!). Eureka Video’nun ekstralarında izlediğimiz üzere, Karloff’un kızı Sara Karloff bu “bir gecede gelen ünü” şöyle tanımlıyor: “Frankenstein, babamın 81. filmidir. Ne var ki ondan önce çektiği 80 filmden kimsenin haberi yoktur”. Gerçekten de öyle, 1919’dan beri tiyatro ve sinemada 80’den fazla rolün üstesinden gelmiş olmasına karşın, Boris Karloff’un adı ancak Frankenstein ile duyulmaya başlanır. The Old Dark House da yönetmen Whale ile Karloff’un ikinci ortak çalışmasıdır, filmin bir sahnesine Frankenstein’ın meşhur repliklerinden “It’s alive!” bağırışına selam durmak adına “He’s alive! He’s alive!” yakarışının eklenmesi de bundandır.
Karloff dışındaki oyuncuların filme olan katkıları hiç de azımsanacak gibi değildir. Ünlü İngiliz aktör Charles Laughton filme müthiş bir dinamizm katar. Dahası rolü gereği bu eski evde mahsur kalan aristokrat kökenliler arasında “soyluluğu parayla satın alan” tek kişidir, bu beyanıyla filmdeki dengeleri alt üst eder. Kendisini bazı önemli rollerden hatırlayabilirsiniz:
- Dr. Moreau (Island of Lost Souls – 1932)
- Emile Javert (Les Misérables – 1935)
- Claudius (I, Claudius – 1937)
- Quasimodo (Hunchback of Notre Dame – 1939)
- Gracchus (Spartacus – 1960)
Ardından Ernest Thesiger, Raymond Massey ve Melvyn Douglas gibi dönemin önemli erkek oyuncuları yapıma değer katarken, filmdeki zarafeti de Lilian Bond ile Gloria Stuart (1997 tarihli Titanic’teki elmas kolyeli kadın –Rose’un yaşlı hali– dersek hemen hatırlayacaksınız) gibi önemli oyunculara borçluyuz.
Filmin başarısında önemli rolü olan bir diğer ismi de anmadan geçmeyelim, Sara Karloff’un babası hakkında konuşurken “bu sektörde herkesten çok onunla vakit geçirmiştir” dediği makyaj ustası Jack P. Pierce (1889-1968). Frankenstein’dan başlayarak sayısız filmde Boris Karloff’un olağanüstü makyajlarını yapan Pierce, gerçekten de Karloff ile ayrılmaz bir bütün haline gelmiş zira günümüzdeki makyaj teknikleri 1930’larda ve 1940’larda bulunmadığı için, Karloff’un çekim günlerinde makyajının yapılması için sabaha karşı 03:00 gibi inanılmaz erken bir saatte uyanıp sete, Jack P. Pierce’ın koltuğuna oturması ve o makyaj koltuğunda her gün en az 6-7 saat geçirmesi gerekirmiş. Karloff’un, The Mummy (Mumya, 1932) filminin setinde susuzluk nedeniyle bayıldığını da unutmayalım, zira Karloff’un bütün bedenine sardıkları materyal, aynı zamanda Karloff’un vücudundaki nemi de emiyordu ve bu da kısa süreli bir baygınlığa sebep olmuştu.
Sonuç olarak korku türüne, klasik Hollywood’a veya genel anlamda siyah beyaz filmlere ilgi duyuyorsanız mutlaka izlemeniz gereken bir yapım The Old Dark House. Oyunculuklar ayrı keyif verirken, senaryosu ve bazı çekim teknikleri (aynalar, gölge oyunları ve merdivendeki el gibi) de dönemi için son derece yenilikçi. Şimdiden iyi seyirler.
