Çekoslovak Yeni Dalga sinemasının önemli yapıtlarından biri olan Valerie and Her Week of Wonders (1970) bu sinema hareketinin baş isimlerinden Jaromil Jireš tarafından yönetilmiştir. Gerçeküstü ve avant-garde peri masalının reenkarne olarak gotik bir rüyanın enerjisi içinde kendini bulduğu protagonist Valerie’nin kadınlığa geçişinin gücünün antagonistler tarafından çalınmaya çalışıldığı bir Freudian rüyalar kolajıdır.
Filmin merkezi olan rüyalarla hakikat arasında sallanan köprü incilerden yapılmıştır. Valerie (Jaroslava Schallerová), Orlik’in (Petr Kopriva) ona verdiği inci küpeleri sürekli olarak vampir ve misyoner Richard’dan (Jirí Prymek) saklamaktadır çünkü bu inci küpeler Valerie’nin gençlik enerjisi ve yaşam gücünü temsil etmektedir. Antagonist Richard’ın hem bir misyoner hem de vampir olması filmin yobazlara olan bakışını da izleyiciye sunmaktadır. Richard’ın aynı zamanda bir sansar olarak tasvir edilmesi ve sansarın ruhani olarak avcılıkla eşleştirilmesi Richard karakterinin özünü oluşturmaktadır. Filmin merkezinde kadınlığa geçişin düşsel hikayesinin bulunması ve papatyalar üzerinde görülen regl kanı damlaları Richard’ın misyoner bir vampir olmasının nedenselliğini açıklamaktadır. Richard misyoner karakteri ile kiliseye girer ve bakirelere vaaz verir.
Bu vaaza tüm bakireler beyaz elbiseler giyerek giderken Valerie siyah bir elbise içinde, eline de bir biberiye alarak gider. Biberiye bitkisi antik zamanlarda kutlamalarda, düğünlerde ve cenazelerde kullanılır, anma ve sadakati temsil ederdi. Aynı zamanda şeytani ruhlardan korunma amacıyla da kiliseye biberiye götürülürdü. Biberiye, Bakire Meryem ile de ilişkiliydi; bu bağlamda Valerie’nin “bakireler için” yapılan bir vaaza bu bitki ile katılması önemli. Kiliseye gitmediği zamanlarda sürekli olarak kan kızılı içecek ve meyveler (şarap, kiraz, holly berry) ile görülür Valerie ve bu da onun kadınlığa geçişinin bir diğer sembolüdür. Diğer taraftan Havva ile ilişkilendirilen elma meyvesi ile de sıkça görülür. Bilindiği gibi Havva bakire olarak yaratılır ancak sonrasında Adem ile birleşir. Valerie’nin dünyasındaki erkek arketipleri oldukça şeytani ve tuhaftır. Richard ondan gençliğini çalmaya çalışan bir vampir, rahip Gracián (Jan Klúsak) ona tecavüz etmek isteyen bir sapık, Orlik ona aşık olan, ensestin bilinmezliğindeki bir karakterdir. Valerie sıklıkla huzuru ve iyileşmeyi kadınlarda, avcılığı ve kötüleşmeyi ise erkeklerde bulur.
Rahip Gracián, Valerie’nin saf bir bakirenin temsili olan, dış dünyanın her türlü kötülüğünden uzak “steril” odasına simsiyah rahip kıyafetleri ile girdiğinde ve ona saldırdığında Valerie, Orlik’in ona verdiği inciyi yutar ve bu kötücül deneyimden kurtulur. Bu sahne adeta Romalı filozof Yaşlı Plinius’un Naturalis Historia eserinde yazdığı Cleopatra’nın inci küpelerini şarap kadehine düşürdüğü ve ardından kayıtsızca gücünü ve zenginliğini sergilemek adına bu şarabı içtiği hikayesine bir gönderme niteliğindedir. Hinduizm’deki Tanrı Vişnu’nun sekizinci avatarı Krişna’nın düğün gününde kızı Pandaia’ya denizdeki ilk inciyi verdiği efsanesinden yola çıkarak Hintlilerin düğün zamanı birbirlerine inci hediye etme geleneği Orlik’in Valerie’ye onu koruması adına bir inci vermesinde görülür.
Valerie, nehirde birbirleriyle oynayan ve öpüşen kadınları izler ve bu kızlar gözüne adeta birer peri olarak görünür. Bu kadınlar tamamen erkeklere ihtiyaç duyan kadınlar değillerdir. Valerie de meydandaki su havuzunda lotuslar ve çiçekler ile mutlulukla yüzer. Bu görüntü belirli imgelerden William Shakespeare’in Ophelia’sına benzer. Patriyarkal düzene ve erkeklere başkaldırı sonucu delirmiş kadınların temsilcisi olan Ophelia, Valerie’nin bedeninde yeniden hayat bulur. Valerie kısa zaman önce evlenen ve bir vampir lanetine sahip Hedvika’nın (Alena Stojáková) yatağına girip heyecan içinde onu öper, ona sarılır. Daha önce hiç kız arkadaşı olmadığından söz eder ve Hedvika’nın bir ısırık üzerine edindiği laneti bir öpücük ile ortadan kaldırır. Bu yönleriyle Valerie tamamen masumiyetin timsalidir. Havva ve Adem ilişkisinden çok Havva ile Havva ilişkisine odaklanır Valerie.
Valerie ve Orlik’in ilişkisinde aynı zamanda Yunan mitolojisinden olan Elektra ve Orestes imgeleri görülür. Valerie vampir olan Richard’ı kendi babası sandığında ondan sonsuz gençliğini çalmaya çalışan Elsa’nın (Helena Anyzová) Richard’ı öldürme planını yerle bir eder. Elsa filmin devamında Valerie’nin annesi olarak karşımıza çıkar. Valerie, Orlik ile anlaşarak babası sandığı Richard’ı kurtarır ancak onu kurtardığı anda Richard’ın saldırısı altında kalır. Tüm karakterlerin birden fazla role sahip olması karşımıza shapeshifting (şekil değiştirme) ve reenkarnasyon kavramlarını çıkartır. Ölen ve bir nevi cehennem sayılabilecek evin örümcek ağlarıyla sarılı alt katına götürülen karakterler, kısa bir süre sonra bambaşka görünüşlerle veya aynı görünüşle yeniden doğarlar. Bu durum da rüya ve hakikat arasındaki sınırı silikleştirir. Kimlerin gerçeklik dünyasında var olup kimlerin rüyalar aleminde saklı kaldığını anlamak zorlaşır.
İmgeler arasında yoğunluğunu arttıran, kadınlığa geçişin masalsı ancak aynı zamanda karanlık açılarını kadraja alan, kendisinden beklenildiği gibi hayaletleri de hakiki karakterler kadar önemseyen Valerie and Her Week of Wonders hem sanatsal hem de sosyal inceliklere değinir. Son sekanstaki mahşer alanı tasvirinde her bir karakter, üzerine iftira atılıp erk’e başkaldıran bir kadın olduğu için “cadı” olarak yaftaladıkları ancak yakamadıkları Valerie’nin çevresinde bir daire oluşturup onu belki de hiçbir sorunun ve zorluğun yaşanmadığı bir kız çocuğu olarak yaşadığı zamanların uykusuna geri gönderirler.
İlgili okumalar:
Daisies – Lilith’in Memnu Şeftalisini Isıran Bakire Meryem
Morgiana – Çek Korku Sinemasında Sürreel Bir Melez
