Dial M for Movie - Sight and Sound Dergisi Tüm Zamanların En İyi Filmleri Anketi (Sonuçlar)

Herhangi bir alanda “en iyiyi” belirleme arzumuzun altında yatan nedir? Seçimlerimizi veya tercihlerimizi onaylamak, tasdik etmek, doğrulamak, geçerli kılmak mı? İster sporda ister edebiyatta, müzikte, resimde veya sinemada olsun, “en iyi” listeleri yaparken aslında ne yapıyoruz? Derginin 2019’dan bu yana genel yayın yönetmenliğini yapan Mike Williams, sonuçların açıklandığı sayının (2022/2023 Kış Sayısı) giriş yazısında bu soruya çok güzel bir yanıt vermiş: “Bazı filmleri en iyi olarak sınıflandırırken, Dünya’ya bu filmleri seçen kişiler olarak kim olduğumuzu, ya da kim olmak istediğimizi söylüyoruz aslında”. Diğer bir deyişle dilimizdeki “bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim” deyiminde yer alan “arkadaşlar”, söz konusu en iyi film anketi olduğunda, seçtiğimiz filmlerden başkası değil.

Zira hepimiz izlemekten keyif aldığımız ve çok çeşitli nedenlerle beğendiğimiz filmleri listelemeye kalksak, boş bir kağıdı hemen 30-40 filmle dolduruveririz. Öte yandan “Tüm Zamanların En İyi 10 Filmi” gibi son derece iddialı bir başlık önümüze konduğunda, 130 yıllık sinema tarihinden seçeceğimiz 10 film, belki de ilk yaptığımız 30-40 filmlik listedeki hiçbir filmi içermeyecektir bile. Örneğin ünlü yönetmen Abel Ferrara, 2022 anketine verdiği cevaba kısa bir giriş yazısı eklemiş: “Bu listedeki filmleri izlememin üzerinden çok uzun zaman geçti, ancak üzerime düşürdükleri gölge uzun ve karanlıktır”. Dolayısıyla “en iyi 10 film” olarak belirleyeceğimiz filmler, sık sık izlediğimiz başucu filmlerimiz olmayacaktır büyük ihtimalle.

1932’den bu yana aralıksız yayımlanan İngiliz Sight and Sound dergisi, 10 yılda bir gerçekleştirdiği bu anketi ilk kez 1952’de yapmaya başladığında 10 ülkeden 83 eleştirmene ulaşmış, ancak sadece 63 kişi geri dönüş yapmış ve azımsanmayacak sayıdaki eleştirmen, “en iyi 10 film” belirleme çabasını özetle “rahatsız edici”, “imkansız”, “barbarca” ve “saçma” bulmuş. 1972’deki ankete katılan ve o yıllarda eleştirmenlik yapan ünlü yönetmen ve oyuncu Peter Bogdanovich de ankete dönük olarak çok yerinde bir saptama yapmış: “Bu liste, en iyi ihtimalle, daha çok hangi ruh halinde olduğumu belirlemeye yarayabilir ancak”. Örneğin Wes Anderson da 2022 anketine, “o sırada Fransa’da olduğu için” sadece 10 Fransız filmi seçerek cevap verir ve “tüm zamanların en iyi on filmini belirlemek imkansızdır” der.

_{Anketin 1952’den 2012’ye dek sonuçları. Citizen Kane neredeyse yarım yüzyıl boyunca ilk sıradaki yerini korumuştu.}

Tabii anketin ilk yapılmaya başlandığı dönemden beri benzer eleştiriler hep gelse de, hem okurların ilgisi hem de sinemaseverler olarak saf merakımızdan ötürü, anket gerçekleştiği her 10 yılda bir daha da büyüdü. 1952’deki ilk ankete 63 kişi cevap vermişti, ancak takip eden yıllarda bu sayı neredeyse her seferinde en az ikiye katlandı. 2012’ye dek hep “yüzlerce eleştirmen ve yönetmen” katılım sağladı, 2022’deki son anket ise, 1639 eleştirmenin ve ayrı bir anket olarak yayınlanan “Yönetmenler Anketi” çatısı altında da 480 yönetmenin, kısacası toplamda 2119 kişinin katılımıyla, adına gönderme yaparcasına Sight and Sound tarihinin en geniş katılımlı anketi oldu. Anket sonuçlarını 1 Aralık’tan itibaren sosyal medya hesaplarında duyurmaya başlayan dergi, ayrıca 2022-2023 Kış Sayısı’nı (Vol. 33, issue 1) dört farklı kapakla yayınlayarak bu sinema olayını taçlandırdı.

Gelen yoğun talep nedeniyle şu sıralarda derginin dört farklı kapağına da ulaşmak pek mümkün değil, satış sitelerinde dergi günler içinde tükendi, ancak 2023’ün Ocak ayı içinde sonuçlar tüm ayrıntılarıyla (toplamda 4.000 filme verilen 16.000 oy söz konusu) derginin sitesinde (burada) yayınlanacak. Derginin 164 sayfalık bu özel sayısına ulaşmanın en kestirme yolu ise, derginin dijital versiyonuna abone olmak. Açıkçası İngilizce biliyorsanız abone olmanızı tavsiye ederiz zira yıllık abonelik aşağı yukarı 550 TL (25 Sterlin) yapıyor ve hem İngiliz hem de Dünya sinemasını her açıdan takip etmenizi sağlayan 90 yıllık bir yayın için çok makul bir tutar. Üstelik geçmiş 90 yılın tüm sayılarına da ücretsiz ulaşabiliyorsunuz. Sözü daha fazla uzatmadan 2022 yılının hem 1639 eleştirmen, festival programcısı, arşiv görevlisi ve akademisyenin katıldığı Tüm Zamanların En İyi Filmleri anketi sonuçlarını, hem de 480 yönetmenin katılımıyla ortaya çıkan Yönetmenler Anketi’nin sonuçlarını paylaşalım.

Bu yazımızın konusu olan, 10 yılda bir geniş katılımlı olarak gerçekleştirilen Sight and Sound dergisi anketinin artık oturmuş ve saygın, kabul gören bir anket olduğundan, İngiliz dergisinin Dünyanın en köklü sinema dergilerinden ve okullarından biri olduğundan bahsedebiliriz ancak sıralamaların, sınıflandırmaların ötesine bakmak daha doğru olacaktır, zira gerek bir sinemaseverin hayatında izlediği binlerce, on binlerce film arasından sadece 10 tanesini ön plana çıkarmasının zorluğunu, gerekse sanatın bir yarış olmadığı gerçeğini göz önüne alırsak bu listeler, hiçbir belirleyicilikleri olmadığını farz etsek bile, en azından yeni filmler keşfetmek için kaçırılmayacak birer fırsat. Hele tanıdığımız, beğendiğimiz filanca oyuncu veya yönetmen ilk 10’una hangi filmleri almış, incelemek büyük keyif.

Dolayısıyla ne bu anketi ne de bu yazımızı, “çekilmiş en iyi filmler bunlardır” mottosunun eş anlamlısı olarak almanın hiçbir anlamı yok. Sinema sevgisinin kutlanması, sinemasal beğeniler aracılığıyla ankete katılan yüzlerce isimle sosyalleşme eylemi diyelim. Yazımızı sonlandırırken kişisel bir eleştiri: Daha çok yönetmenin listesinde, anket genelinde de ilk 10 içinde görmek istediğim isim kesinlikle Roy Andersson idi, darısı 2032 anketine diyelim. Yeni filmlerin keşfedilmesi demişken, dergide ayrıntılı bir şekilde paylaşılan “Tüm Zamanların En İyi 100 Filmi” arasından çok az duyulmuş birkaç filmi alfabetik olarak sıralayalım:

Daughters of the Dust, Julie Dash, 1991 (sıra: 60)
Meshes of the Afternoon, M. Deren & A. Hammid, 1943 (sıra: 16)
Searchers, John Ford, 1956 (sıra: 15)
Spirit of the Beehive, Victor Erice, 1973 (sıra: 84)
Touki Bouki, Djibril Diop Mambety, 1973 (sıra: 66)
Wanda, Barbara Loden, 1970 (sıra: 48)
YI YI , Edward Yang, 2000 (sıra: 90)

Yazımızın en sonunda 22 filmden oluşan bir liste göreceksiniz, zira Sight and Sound’un 2022 anketindeki “En İyi 100 Film” arasından 22 tanesini sitemize, hakkında yazı yazarak taşımışız. İlk 10’da yer alan filmlerden 5 tanesi hakkında, 11-100 arasındaki filmlerden de 17 tanesi hakkında yazılmış yazılar için söz konusu 22 filmlik listeye başvurabilirsiniz. Elbette bitirirken bu yazının sahibi de kendi listesini paylaşmazsa olmaz, aşağıdaki liste tamamen kişisel ancak onu biraz da Sight and Sound anketinde, “ilk 10’da yer alması gerektiğini düşündüğüm filmler” şeklinde görebilirsiniz. Herkese bol filmli günler!